Algemene beschouwingen 2023
Voorzitter,
Deze algemene beschouwingen zijn anders dan anders. De begroting 2023 is beleidsarm en borduurt voort op de Kadernota 2023. Eigenlijk kunnen we stellen dat de behandeling van deze begroting niet lang hoeft te duren. Helaas is de realiteit voor onze inwoners veel weerbarstiger dan verzamelde cijfers op papier.
Laten we beginnen met het goede nieuws: we lezen dat de totale reserves eindelijk weer omhoog lopen. De afgelopen jaren hebben wij herhaaldelijk gevraagd om de totale reserves weer op pijl te krijgen en nu lijkt dit de goede kant op te gaan.
In de voorliggende begroting lezen we ook dat een gemiddeld huishouden in Oldenzaal een lichte stijging van de gemeentelijke lasten (OZB, rioolheffing en afvalstoffenheffing samen) ervaren van €20,- per jaar. Het siert onze gemeente dat we onze inwoners juist in deze zware tijden zo min mogelijk belasten.
En toch, we staan hier wat machteloos. Zowel raad als college zijn de afgelopen maanden, ieder op haar manier, druk bezig geweest om de inwoners zo goed mogelijk van dienst te zijn, maar wat een ondoenlijke taak is dat tegenwoordig. We belanden van de ene crisis naar de andere. Hadden we het eerst over corona, nu zijn het klimaat, de hoge energiekosten, het woningtekort en stikstofprobleem, de vluchtelingencrisis, de dure boodschappen en hoge inflatie erbij gekomen. Daarnaast neemt de polarisatie en radicalisering verder toe. Het einde lijkt zeker niet in zicht nu steeds meer mensen moeite krijgen om rond te komen. Deze ontwikkelingen baren ons grote zorgen.
Voorzitter,
Volgens onderzoeksresultaten van het Nibud raken, ondanks de compensaties van de overheid, niet alleen mensen met een laag inkomen, maar ook mensen met een modaal of bovenmodaal inkomen in financiële problemen. Het verschil tussen arm en rijk neemt toe. Niet voor niets wordt de laatste maanden steeds vaker over de ‘werkende armen’ gesproken. Het levensonderhoud wordt steeds duurder, terwijl de lonen niet of nauwelijks stijgen. Dit heeft grote impact op het netto vrij besteedbaar inkomen van mensen. Het gevolg is dat steeds meer mensen een probleem hebben aan het einde van de maand.
Via de raadsinfobrief inzake armoedebeleid d.d. 28 oktober 2022 hebben wij informatie ontvangen rondom het Oldenzaals armoedebeleid. Daarin lezen wij onder andere dat in 2013 een noodfonds is gekomen waarin €50.000 euro beschikbaar is gesteld. Het noodfonds is bedoeld om snel een financiële tegemoetkoming te kunnen verstrekken aan een inwoner die in een acute en schrijnende noodsituatie zit. Er zijn op dit moment nog beperkte middelen beschikbaar. D66 wil van het college weten wat het beschikbare budget nog is. Gezien de schrijnende situatie voor sommige inwoners in de nabije toekomst, vindt D66 het noodzakelijk dat het noodfonds wordt aangevuld. We willen vóór januari dit noodfonds in gang zetten. We hopen hiermee preventief onze inwoners te helpen, zodat ze zoveel als mogelijk niet in de schulden terecht komen. Ons idee sluit goed aan op het amendement van de PvdA en CDA inzake agendapunt 4 van de programmabegroting. Dit amendement wil D66 graag mede indienen. We hikken echter tegen het cijfermatige getal aan van een miljoen. Ons inziens had het een reëler en dus lager bedrag mogen zijn, maar het belang van dit amendement staat buiten kijf. Hieruit kunnen inwoners het gevoel terugkrijgen dat de gemeente met ze meedenkt en waar noodzakelijk als vangnet kan fungeren.
Voorzitter, ondanks de eerder genoemde tegenvallers brengen veranderingen ook nieuwe kansen mee. Verandering kan goed zijn, maar dan moeten wij deze ook zien te omarmen, en onze inwoners daarin bij de hand nemen. We willen niet op de zaken vooruitlopen, maar willen wel graag het volgende aan het college meegeven. We zien dat onze inwoners steeds meer bereid zijn om duurzaamheidsmaatregelen te treffen. Hier kunnen wij ze een handje mee helpen door een duurzaamheidslening in het leven te roepen. Ook kunnen mogelijkheden worden onderzocht om inwoners te helpen zuiniger met energie om te gaan. Door mogelijkheden aan inwoners kenbaar te maken kan energiearmoede tegelijk bestreden worden.
Voorzitter, een opmerking die zeker niet over het hoofd gezien mag worden zijn de twee wijzigingen van deze begroting. Het Sociaal Domein slokt ongeveer 50% van onze begroting, maar vanuit de landelijke overheid is het besluit genomen de paragraaf Sociaal Domein uit de programmabegroting te halen, omdat de baten voor het Sociaal Domein vanuit het gemeentefonds niet meer gevolgd kunnen worden. Dit wordt veroorzaakt door het nieuwe verdeelstelsel die vanaf 1 januari 2023 in werking treedt. D66 vraagt het college hoe het Sociaal Domein in de raad besproken gaat worden. We lezen dat het Sociaal Domein terugkomt in de voor- en najaarsrapportages. D66 heeft hier vraagtekens bij. Nu lijkt een situatie te ontstaan waarbij de raad minder betrokken wordt bij dit majeure thema, terwijl juist dit thema bij de meeste inwoners hoge prioriteit en impact heeft.
Een tweede wijziging van de begroting is dat de raad een oordeel kan vellen over de paragraaf ‘taakstellingen’, waarin wordt gerapporteerd over de te realiseren gemeentelijke ombuigingen. We stellen het college de volgende vraag: welke middelen wil het college gebruiken indien de taakstellingen voor de komende jaren niet gehaald worden? Heeft het college ook een plan B?
Voorzitter, de raad wacht al bijna twee jaar op het debat over de ombuigingen in het Sociaal Domein, ook wel de beroemde ‘oranje maatregelen’ bij de Oldenzaalse raad genoemd. We zitten nu in een andere situatie dan toen wij de maatregelen Sociaal Domein bespraken. Het is een wikken en wegen en de raad moet zich hier nogmaals goed over buigen. Inmiddels is de situatie dermate dat niet alleen de oranje maatregelen besproken moeten worden. Deze nieuwe raad wil gezien de ontwikkelingen om ons heen wellicht een andere koers varen dan de vorige raad heeft bepaald. Houdt het college hier voldoende rekening mee?
In het politiek forum hebben wij hierover onze zorgen geuit. De wethouder antwoordde dat bij de eerste wijziging van de programmabegroting, dus januari 2023, het college komt met ofwel voorstellen om de taakstelling te realiseren, óf met alternatieven. Dit antwoord is ons inziens onvoldoende, omdat de raad dan te weinig grip op krijgt. Naast het Sociaal Domein staan immers ook 7 andere thema’s die dan aan de orde komen. De raad is eerder beloofd dat de oranje maatregelen besproken zouden worden. Daarom willen wij een toezegging van het college dat uiterlijk in maart 2023 een politiek forum komt dat specifiek ingaat op de taakstelling en eventuele alternatieven. De al lang beloofde preventiematrix moet dan ook gereed zijn.
Ten slotte deze laatste opmerking, voorzitter. Wij vragen het college met klem dat als er keuzes gemaakt moeten worden in prioriteiten vanwege bijvoorbeeld personeelstekorten, deze met de raad te bespreken zoals ook gedaan wordt met de prioriteitenlijst verkeerskundige knelpunten.
Beste raad en college, waar een wil is, is een weg. Laten we nu doorpakken of om met Socrates te spreken: “The secret of change is to focus all your energy not on the fighting the old, but on building the new. “.
